ارتقا سواد رسانه ای نیاز جدی جامعه است

یادداشت بهمن کریمی فعال رسانه
با توجه به گسترگی و تنوع رسانه‌ها در عصر جدید که به لطف تکنولوژی‌های نوین هیچ حد و مرزی هم برای ارسال و انتقال محتوای آنها به مخاطبان وجود ندارد، داشتن سواد رسانه‌ای بیش از هر زمان دیگری ضرورت دارد.
سواد رسانه ای وفهم صحیح از رسانه
تعریف سواد رسانه ای : محققان و پژوهشگران عرصه ارتباطات سواد رسانه ای را شامل « تحقیق ، تحلیل ، اموزش و اگاهی از تاثیرات رسانه ها نظیر رادیو ،تلویزیون،فیلم،روزنامه ،مجله ، کتاب و اینترنت بر روی افراد و جوامع بشری می دانند»
به عبارت دیگرسواد رسانه ‌ای، دانش یا توانایی درک، ارزیابی و غربالگری اطلاعات برای دریافت اطلاعات دقیق و مرتبط با ما است.
ما را قادر می‌سازد تا اطلاعات را بطور عینی تجزیه و تحلیل کنیم و به نتیجه برسیم. سواد رسانه ای به ما در تجزیه و تحلیل انتقادی اطلاعات و تعیین صحت اطلاعات کمک می‌کند.
رسانه امروز نباید تنها به عنوان یک منبع خبر و اطلاع رسانی در کنار سرگرمی‌هایی مثل سینما یا چیزهایی از این دست قرار بگیرد، رسانه امروز یکی از ارکان قدرت در جنگ نرم محسوب می شود. دنیای امروز یک جنگ سخت دارد که با ادوات نظامی همراه است و یک جنگ بدون ابزار و گلوله که دراین جنگ نرم کشورها ابزاری به نام رسانه در دست دارند که با آن اهدافشان را پیش می برند و در این جنگ نرم از دو حوزه ذهنی وعینی استفاده می‌کنند، یعنی ابتدا تلاش می‌کنند افکار را تغییر دهند و سپس در پی تغییر اذهان یک سری سبک های رفتاری و زندگی را تغییر می‌دهند مثلا چیزی که در یک فرهنگ نبوده را به طور پی‌در پی به مردم نشان می‌دهند و آن را وارد فرهنگ ملت دیگر می‌کنند. نمونه بحث بی حجابی و بدحجابی است.
روش های صحیح مقابله با تکنیک های روانی رسانه ها
نخست شناخت هویت منبع خبر مهم است یعنی خانواده بدانند یک منبع خبر برای خودش هویتی باید داشته باشد که این هویت لزوما جغرافیایی نیست بلکه عمیق‌تر از جغرافیا است ممکن است حتی در آن سوی مرزها رسانه ای کار کند که به نقد سیستم حاکم بر کشور بپردازد و قطعا این رسانه قابل استناد است و باید بتوانیم هویت یک رسانه را درست بشناسیم.
دوم شناخت سابقه منبع خبر است مثلا اینکه بدانیم رسانه های ایرانی آنسوی آبی چه سابقه ای در پوشش اخبار یا فعالیت های دیگر داشته و دارند و چقدر دارای صداقت هستند و این امر در اعتماد ما به آن رسانه اثرگذار است.
سوم اینکه در قبول یک خبر دلیل و ادعا با هم تطابق داشته باشند گاهی توسط یک رسانه ادعایی می شود اما دلیلی برای آن آورده نمی‌شود ودر نهایت اینکه باید توجه داشته باشیم در قبول و استناد به یک خبر جزئیات آن را مدنظر قرار دهیم.
تاریخچه سواد رسانه ای
با مراجعه به سرویس Ngram گوگل می‌توانیم حجم تکرار اصطلاح Media Literacy را در کتاب‌های انگلیسی ببینیم. سواد رسانه ای تقریباً از اوایل دههٔ هفتاد میلادی، یعنی حدود نیم قرن پیش، رواج یافته است.
اگر دقیقاً روی خود اصطلاح سواد رسانه ای اصرار نداشته باشیم و موضوعات مرتبط با سواد رسانه ای را حتی اگر با کلمات دیگری مطرح شده‌اند در نظر بگیریم، این بحث قدمت طولانی‌تری دارد و متفکران بیشتری را در بر می‌گیرد. مارشال مک لوهان، رولان بارت، نیل پستمن و حتی مارتین هایدگر را می‌توان از جمله اندیشمندانی دانست که دغدغه‌هایشان از جنس سواد رسانه‌ای بوده است.
سواد رسانه ای حداقل دو موج جدی داشته است:
موج اول مربوط به رواج یافتن تلویزیون است. تلویزیون برای بسیاری از متفکران، پیام‌آور دورانی جدید بود. دورانی که قرار بود در آن ارتباطات انسانی و حتی نحوهٔ اندیشیدن و فکر کردن انسان‌ها به سرعت و به شدت دگرگون شود.
موج دوم – که بزرگ‌تر و جدی‌تر بود – پس از گسترش اینترنت به وجود آمد. بسیاری از مرزها و دیوارهای سنتی در فضای رسانه، پس از رواج یافتن اینترنت از بین رفت. تأسیس وب‌سایت و ارسال ایمیل کم‌هزینه بود و هر کس می‌توانست رسانهٔ خود را داشته باشاد. رسانه‌های انبوه سنتی کم‌رنگ‌تر شدند یا لااقل قدرت گذشتهٔ خود را از دست دادند.
پس از وب و ایمیل، گسترش شبکه های اجتماعی ضربهٔ دیگری بود که بر سر رسانه های انبوه سنتی فرود آمد؛ ضربه‌ای چنان محکم که بسیاری از تحلیل‌گران پیش‌بینی کردند این رسانه‌ها برای همیشه خواهند مُرد.